Een belangrijk element is dat je alle noten van de mineur- en majeurtoonladder kan aflezen via het horloge. Het is daarvoor wel belangrijk om eerst te bepalen wat de ‘grondtoon’ zal zijn. Dit wordt direct duidelijk aan de hand van onderstaande toepassingen.

Wanneer je bijvoorbeeld op zoek bent naar alle noten binnen de familie van C-majeur moet je slechts één stap terugkeren (naar F). De zeven noten kan je nadien eenvoudig aflezen op jouw horloge. Hieronder zie je een aantal andere toepassingen daarvan:

Voor C-majeur (de zwarte lijn) komen we terecht bij de noten: F, C, G, D, A, E, B.

Voor F-majeur (de oranje lijn) komen we uit bij de noten: Bb, F, C, G, D, A, E.

Voor Bb-majeur (de blauwe lijn) vinden we de noten: Eb, Bb, F, C, G, D, A.

Op deze manier ontdek je niet alleen de noten van de families C-, F- en Bb-majeur, je weet ook meteen dat dit dezelfde noten zijn voor de families A-, D- en G-mineur.

Nog een beetje onduidelijk? No worries, we bespreken dit nog verder in detail. Eerst leren we hoe we het horloge kunnen gebruiken voor het vinden van elk akkoord binnen een majeurtoonladder.

Het vormen van een muzikale familie in majeur

Onderstaande stappen vormen een basishandleiding om een muzikale familie te vormen in majeur. Aan de hand van het voorbeeld van de familie van C (lees: C-majeur) ontdekken we hoe we de andere noten en bijbehorende akkoorden kunnen vinden. Net zoals in het vorig gedeelte dus, maar deze keer wel met het horloge!

Achteraf kunnen we dat principe dan gewoon doortrekken binnen elke familie in majeur. Belangrijk: deze methode hoef je niet altijd in dezelfde volgorde toe te passen. Het dient enkel als leidraad voor jou om aan de slag te gaan. Binnenkort zal je de logica erachter begrijpen!

Stap 1: Het eerste akkoord (de first)

Laten we starten met de familie van C-majeur die we kunnen terugvinden op de positie van twaalf uur. Logischerwijs is C-majeur ons eerste akkoord om deze familie te vormen.

Stap 2: Het tweede en het derde akkoord (de second en de third)

Weet je nog dat zowel het tweede als het derde akkoord mineur is binnen een familie in majeur? Het zijn die akkoorden die we nu zoeken.

Ook hier starten we op de positie van twaalf uur. Het tweede akkoord staat linksonder ten opzichte van de first of de grondtoon. We vertrekken vanuit C en komen zo bij ‘d’ terecht. Dat is een mineurakkoord aangezien het in de kleine cirkel staat.

Ook om het derde akkoord te vinden vertrekken we vanuit de eerste positie. Rechtsonder zie je dan het derde akkoord: vanuit C kom je uit op ‘e’ (opnieuw een mineurakkoord dus).

Stap 3: Het vierde en vijfde akkoord (de fourth en de fifth)

In het begin van dit deel ontdekten we dat de kwintencirkel een opvolging is van vijfdes of fifths én een opvolging is van vierdes of fourths (in de omgekeerde richting). Net daarom is het vrij eenvoudig om deze akkoorden te vinden. Het vijfde akkoord bevindt zich altijd rechts en het vierde akkoord altijd links ten opzichte van het eerste akkoord of de grondtoon.

Wanneer we vertrekken vanaf de eerste toon in ons voorbeeld (C) kunnen we eenvoudig de vierde en de vijfde positie vinden. Zo hebben we meteen de drie majeurakkoorden binnen de familie van C-majeur gevonden. Had je er al op gelet dat die allemaal in hoofdletters staan? Dit is net hetzelfde voor het gebruik van Romeinse cijfers!

Stap 4: Het zesde akkoord (de sixth)

De zesde positie is één van de eerste posities die we van de cirkel kunnen aflezen. Het is eigenlijk een geval apart want het stelt de relatie voor tussen een toonladder in majeur en een toonladder in mineur. We lezen de zesde positie af door te kijken naar de letter onder de toon waarvan we vertrokken zijn. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de positie op twaalf uur dan merk je dat ‘a’ zich onder C bevindt.

Met andere woorden: de letter die je onder de grondtoon (positie één) vindt, is de samenhang tussen majeur en mineur of de ‘parallelle toonladder’. Dat houdt in dat voor elke familie in majeur, er een familie is in mineur die uit dezelfde noten en akkoorden bestaat. In de klassieke muziekleer noemen ze dit ook wel de ‘natuurlijke mineurtoonladder’.

Als we bijvoorbeeld willen weten welke mineurfamilie dezelfde akkoorden heeft als de familie van G (lees: G-majeur), dan kijken we welke letter eronder staat. Op die manier komen we uit bij de toonladder van ‘e’ (lees: E-mineur). Concreet houdt dat in dat de familie van ‘e’ dus dezelfde noten en akkoorden heeft als de familie van G. Beide toonladders zijn dus parallel.

Je vraagt je nu waarschijnlijk af waar het verschil tussen beide families dan juist zit. Wel, wanneer je naar muziek luistert kan je soms voorspellen wat het volgende akkoord zal zijn. Weet hierbij dat het eerste akkoord altijd een soort van ‘thuispositie’ speelt. De meerderheid van de muzieknummers starten en eindigen dan ook met het eerste akkoord.

We hebben net geleerd dat we in de muzikale familie van ‘a’ dezelfde noten en akkoorden terugvinden als bij C. Echter, ons ‘thuisgevoel’ zal voor beide in het eerste akkoord liggen. Samen met de intervallen is dit dan ook het voornaamste verschil tussen deze twee samenhangende of parallelle families.

Later in dit deel gaan we de akkoorden binnen de parallelle toonladders van C en ‘a’ met elkaar vergelijken. Dan wordt het helemaal duidelijk wat ik bedoel met de samenhang tussen majeur en mineur.

Stap 5: Het zevende akkoord (de seventh)

Nog even kort herhalen: elke muzikale familie bestaat uit zeven verschillende noten die zeven akkoorden met zich meebrengen. Tot hiertoe hebben we geleerd hoe we de juiste akkoorden kunnen vinden binnen een bepaalde familie in majeur.

Allemaal goed en wel, maar er is wel één akkoord waarvan we de positie nog niet ontrafeld hebben. Beginnend bij de grondtoon zochten we de tweede, de derde, de vierde, de vijfde en de zesde positie. Last but not least, hoe koppelen we die zevende positie dan aan een akkoord?

Bekijk bovenstaande afbeelding eens grondig. Merk op dat je het diminished akkoord terugvindt door twee posities naar rechts te schuiven vertrekkende vanuit de grondtoon (of het eerste akkoord). De letter die je in de mineurcirkel terugvindt is het diminished akkoord. Voor de familie van C komen we dus uit bij Bdim oftewel B°.