I know, kruisen en mollen kwamen al een paar keer aan bod in deze cursus. De hamvraag blijft echter: hoe kunnen we het horloge hiervoor inzetten? Ik vertel het je maar al te graag! De kwintencirkel kunnen we namelijk op twee verschillende manieren gebruiken.

Enerzijds kunnen we meteen aflezen hoeveel kruisen of mollen er zich binnen een bepaalde familie bevinden. Anderzijds vertelt de cirkel ons welke noten binnen de familie kruis of mol zijn.

Houd er rekening mee dat een muzikale familie zeven tonen bevat. Dat betekent dat een muzikale familie uit maximaal zeven kruisen of mollen bestaat. Daarnaast weet je al dat er in de families ‘C’ en ‘a’ geen kruisen of mollen zijn.

Belangrijke kanttekening: onthoud dat elke muzikale familie in mineur een samenhangende familie heeft in majeur (en omgekeerd). Wanneer ik verwijs naar de positie van één uur dan heb ik het dus over de families ‘G’ en ‘e’. Die bevatten dezelfde noten en akkoorden en dus ook dezelfde kruisen of mollen.

In het praktijkgedeelte hieronder zoeken we eerst het aantal kruisen en mollen om daarna te bepalen welke tonen er concreet mol of kruis zijn binnen een bepaalde familie.

Aflezen van het aantal kruisen

De cirkel toont je in een mum van tijd hoeveel mollen en kruisen er binnen een muzikale familie zitten. Laten we starten met een concreet voorbeeld. We vertrekken vanaf de positie van twaalf uur aangezien er binnen de families van ‘C’ en ‘a’ geen mol of kruis te bespeuren valt. Wanneer we naar rechts gaan op het horloge (op de positie van één uur), dan zien we de families G en ‘e’. Daar vind je één kruis of sharp terug.

Wanneer we een uur opschuiven op het horloge komt er telkens een kruis bij. De families D en ‘b’ bevatten dus twee kruisen, die van A en f# drie, de families van E en c# bezitten er vier, B en g# dan weer vijf, …

Aflezen van het aantal mollen

Het principe is hetzelfde, maar dan gewoon omgekeerd. Vertrek opnieuw vanuit de positie van twaalf uur, maar ga naar links. Dan kom je uit op elf uur waar we de families van F en ‘d’ terugvinden met één mol. Die van Bb en ‘g’ hebben er twee, die van Eb en ‘c’ drie, enzovoort.

Ook op partituren kan je in het begin vaak een aantal ‘#’ of ‘b’- tekens terugvinden. Via het horloge kan je dus direct zien in welke toonsoort het nummer is geschreven.

Makkelijk, toch?

Hoe weet ik welke noten kruis of mol zijn?

Goed nieuws: om te ontdekken welke kruisen en mollen er in een familie zitten bestaat er een eenvoudig trucje!

Voor de noten die kruis zijn beginnen we te tellen naar rechts vanaf F of de positie van elf uur.

Voor de noten die mol zijn beginnen we te tellen naar links vanaf Bb of de positie van tien uur.

Ondertussen weten we al dat er op de positie van twaalf uur geen kruisen of mollen zijn. Om de kruisen binnen een familie te ontdekken, starten we vanaf F en gaan we naar rechts.

Op de positie van één uur (of binnen de families G en ‘e’) is er één kruis, de toon F#. Op de positie van twee uur (families D en ‘b’) vinden we twee kruisen, namelijk F# en C#. De families A en f# hebben er dan weer drie: F#, C# en G#. Families E en c# bezitten er vier, namelijk F#, C#, G# en D# en zo gaat het steeds verder.

Om de mollen te vinden doen we net hetzelfde, maar dan aan de linkerkant. We starten op de positie van Bb.

Je zal merken dat de muzikale families F en ‘d’ over één mol beschikken: Bb. Die van Bb of ‘g’ hebben er dan weer twee, namelijk Bb en Eb. Bij de families Eb en ‘c’ ontdekken we de mollen Bb, Eb en Ab en bij die van Ab en ‘f’ zijn het er vier: Bb, Eb, Ab en Db.

We weten dus hoe we kruisen en mollen kunnen vinden! Er is slechts één probleem: voor mollen tellen we naar links en voor kruisen naar rechts. En aangezien er in bepaalde families zeven mollen of kruisen zijn, is er dus een overlap.

Bijvoorbeeld: de positie van zeven uur op jouw horloge kan een familie voorstellen die ofwel zeven kruisen heeft (zeven posities naar rechts vanaf 12 uur), ofwel vijf mollen (vijf posities naar links). Laten we hier iets dieper op ingaan.